Protest mieszkańców Bisztynka przeciwko planowanemu składowisku odpadów w Sękitach

Plany uruchomienia składowiska odpadów w Sękitach wywołują oburzenie mieszkańców, radnych i burmistrza gminy Bisztynek. Inwestycja zakłada umieszczenie zbiórki odpadów ze spalarni zaledwie 600 m od ujęcia wody pitnej o 200 m od rzeki. Wywołało to protest lokalnej społeczności, która obawia się o swoje zdrowie oraz o stan środowiska w miejscu swojego zamieszkania.

Lokalizacja planowanego składowiska odpadów

Planowane składowisko odpadów miałoby powstać w Sękitach, na działce wykupionej przez spółkę AlterVita. Do transakcji doszło już w 2022 r., kiedy Marek Dominiak, były burmistrz gminy, wystawił wyznaczony teren na sprzedaż. Firma z Nowej Soli wygrała przetarg dzięki zaoferowaniu gminie ponad 20 mln zł (licząc bez VAT). Od tej pory kontrowersje narastają ze względu na położenie działki w strategicznym miejscu.

Znajduje się ona zaledwie 600 m od ujęcia wody pitnej dla mieszkańców Bisztynka i całej gminy. Co więcej, zaledwie 200 m dalej przepływa rzeka Rokitnik. Działka ta – jak przypomina Magdalena Daniłowska ze stowarzyszenia „Nasz Bisztynek” – leży w centrum zbiornika wód podziemnych nr 205 „Warmia”, który jest wykorzystywany przez całe województwo warmińsko-mazurskie [1].

Należy przy tym podkreślić, że zbiorniki wód podziemnych to miejsca strategiczne. Zgodnie z definicją podaną przez Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy: „Główne zbiorniki wód podziemnych to struktury geologiczne zasobne w wodę, które stanowią lub mogą stanowić w przyszłości strategiczne zasoby wód podziemnych do wykorzystania dla zaopatrzenia ludności i podstawowych gałęzi gospodarki wymagających wody wysokiej jakości. Zgodnie z umownymi kryteriami wydzielania – ze względu na wysoką jakość wód, zasobność i potencjalną produktywność – GZWP stanowią najcenniejsze fragmenty jednostek hydrostrukturalnych i systemów wodonośnych. Wymagają one szczególnej ochrony w zakresie stanu chemicznego i ilościowego wód podziemnych oraz kontroli zarządzania zasobami, z zachowaniem priorytetu dla zbiorowego zaopatrzenia w wodę do spożycia i zaspokojenia niezbędnych potrzeb gospodarczych” [2].

Obawy mieszkańców Bisztynka

Obawy mieszkańców Bisztynka związane są z planowanymi przez firmę AlterVita działaniami. Na wykupionej działce miałoby powstać składowisko odpadów, do którego trafiałby odpady ze spalarni z całego kraju, w tym z pobliskiego Olsztyna (Bisztynek położony jest w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie bartoszyckim, około 60 km od Olsztyna). Materiały te miałyby być przerabiane na surowce, które są wykorzystywane do budowania dróg [1, 3].

Należy jednak uwzględnić, że odpady ze spalarni mogą zawierać odpady niebezpieczne. Niektóre z nich mogą także nie nadawać się do dalszej przeróbki, co wiąże się z koniecznością ich magazynowania lub właściwej utylizacji. W planach jest zestalanie tego, co nie może zostać przerobione, a następnie zakopywanie na działce. Niestety, w miejscu zbiórki odpadów – w tym także potencjalnego składowiska odpadów niebezpiecznych – z łatwością może dojść do przesięków i skażenia środowiska.

Mieszkańcy podkreślają także, że w początkowym planie zagospodarowania terenu działka miała zostać wcielona do lokalnego składowiska odpadów komunalnych. Większość osób rozumiała tę decyzję, ponieważ w tej samej okolicy znajdował się zakład przerobu odpadów komunalnych, służący Bisztynkowi i miastom oraz wsiom ościennym (obecnie jest on w stanie upadłości). W międzyczasie jednak teren wyznaczony przez byłego burmistrza Dominiaka został wykupiony przez firmę AlterVita, a jego przeznaczenie zostało zmienione. Z miejsca składowiska odpadów komunalnych działka stała się miejscem zbiórki odpadów ze spalarni (w tym odpadów niebezpiecznych), z których tylko część uda się poddać obróbce, a pozostałe zostaną zakopane.

Mieszkańcy Bisztynka – wraz z radnymi i ze Zbigniewem Filipczykiem, nowym burmistrzem – gorliwie protestują przeciwko składowaniu i przeróbce odpadów ze spalarni. Obawiają się o zdrowie swoje i swoich dzieci, a także o stan środowiska w gminie, która miała być przede wszystkim gminą rolniczą i rekreacyjną.

„Zamęczymy ich”

Co na wszystkie kontrowersje związane z inwestycją odpowiada AlterVita? Przedsiębiorstwo, które zainwestowało w działkę, zarzeka się, że mieszkańcy nie mają powodów do obaw. Wśród najważniejszych informacji, które podaje, znajdują się:

• produktem finalnym będą materiały do produkcji dróg, które są wytwarzane zgodnie z odpowiednimi normami, a sam proces obróbki rozpocznie się za kilka lat;
• przetwórstwo odpadów będzie odbywać się w ściśle kontrolowanym obiegu zamkniętym, bez możliwości wydostania się odpadów poza działkę;
• odpady, które nie mogą zostać przetworzone, będą zestalane w formie bezpiecznych materiałów, które zostaną złożone na działce zgodnie z wymaganymi procedurami;
• śmieci nie będą sprowadzane z zagranicy, a jedynie z lokalnych spalarni;
• AlterVita zaoferuje mieszkańcom nowe miejsca pracy [4].

Mimo tych wszystkich zapewnień, mieszkańcy Bisztynka nie dają się przekonać do nowego zakładu przetwórczego i składowiska odpadów.

AlterVita zaproponowała gminie także możliwość odkupienia działki, pod warunkiem oddania całej należności (wyliczonej łącznie na sumę około 30 mln zł) na raz. Dla Bisztynka jest to rodzaj szantażu ekonomicznego, ponieważ dla gminy miejsko-wiejskiej taka kwota jest trudna do zebrania. Co więcej, lokalny dziennikarz ujawnił, że strategia ta została opracowana przez firmę AlterVita w celu utrzymania przewagi nad mieszkańcami. Udało mu się uchwycić na zdjęciu, że na marginesie notatek wykorzystywanych podczas spotkania z mieszkańcami Bisztynka przedstawiciele przedsiębiorstwa zapisali: „Zamęczymy ich”. To jedno zdanie jasno pokazuje, jak niewielkie znaczenie ma dla AlterVita dobro lokalnej społeczności [3].

Czy obawy mieszkańców Bisztynka są uzasadnione?

Odpowiedź na to pytanie brzmi: tak.

Składowanie i przetwarzanie odpadów ze spalarni potencjalnie może wiązać się z ryzykiem uwolnienia do środowiska różnorodnych szkodliwych związków. W przeprowadzonej w 2017 r. analizie produktów spalania w spalarniach śmieci wykazano, że w popiele znajdowały się m.in.: metale ciężkie, chlor i węgiel w postaci sadzy. Dwa ostatnie składniki sugerują, że w procesie spalania może dochodzić do tworzenia się dioksyn, furanów i wielopierścieniowych węglowodorów (np. w wyniku spalania pozostałości pestycydów). W popiele wykazano także obecność innych związków węglowodorowych (np. cykloheksanu) czy związków siarki (np. dwusiarczku węgla). Substancje te są szkodliwe dla środowiska i człowieka, wpływają m.in. negatywnie na układ nerwowy ludzi [5].

Nie bez znaczenia jest przy tym emisja cząstek submikronowych (cząstek o średnicy poniżej 1 μm), które mogą nie być wychwytywane przez urządzenia odpylające [5]. W takim przypadku te szkodliwe cząstki nie tylko wydostają się do środowiska w trakcie procesu spalania, ale mogą też osiadać na popiołach, co wiąże się z ryzykiem późniejszego skażenia nimi środowiska w trakcie transportu, składowania lub przeróbki odpadów ze spalarni.

Jak widać, obawy mieszkańców Bisztynka są w pełni uzasadnione, a ich walka o własne zdrowie i stan środowiska naturalnego w gminie została podjęta słusznie.

Bibliografia

1. Radio Olsztyn. Mieszkańcy Bisztynka protestują przeciwko planowanemu składowisku odpadów w Sękitach [Internet]. 2025 [dostęp: 22.06.2025]. Dostępny w: https://radioolsztyn.pl/mieszkancy-bisztynka-protestuja-przeciwko-planowanemu-skladowisku-odpadow-w-sekitach/01821979
2. Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy. Główne Zbiorniki Wód Podziemnych [Internet]. [dostęp: 22.06.2025]. Dostępny w: https://www.pgi.gov.pl/psh/psh-2/ochrona-wod-podziemnych.html
3. Radio Olsztyn. Inwestorzy kontra mieszkańcy. W Śliskiej Sprawie protest ws. składowiska odpadów [Internet]. 2025 [dostęp: 22.06.2025]. Dostępny w: https://radioolsztyn.pl/inwestorzy-kontra-mieszkancy-w-sliskiej-sprawie-protest-ws-skladowiska-odpadow/01822835
4. Agencja Rynku Energii – Centrum Informacji o Rynku Energii. W Gminie Bisztynek ma powstać nowoczesna instalacja do przetwarzania odpadów. [Internet] 2024 [dostęp: 22.06.2025]. Dostępny w: https://zielona-energia.cire.pl/artykuly/zielona-gospodarka/w-gminie-bisztynek-ma-powstac-nowoczesna-instalacja-do-przetwarzania-odpadow
5. Czech T, Krupa A, Sobczyk A, Marchewicz A. Properties of Fly Ash Derived from Burning of Industrial and Medical Waste and Their Impact on the Environment. Ecological Engineering. 2017 Jun; 18(3):1–13. Dostępny w: https://doi.org/10.12912/23920629/68521