Rusza likwidacja nielegalnego składowania odpadów niebezpiecznych w gminie Spytkowice

Gmina Spytkowice położona w województwie małopolskim, w powiecie wadowickim, od 2018 r. boryka się z problemem odpadów niebezpiecznych, które zostały do niej przywiezione i złożone w jednej z hal magazynowych. Po wielu latach niepokoju o własne zdrowie, mieszkańcy będą teraz mogli odetchnąć z ulgą. W końcu rusza likwidacja nielegalnego składowiska odpadów niebezpiecznych.

Chemikalia nielegalnie składowane w Spytkowicach

Odpady niebezpieczne zostały odkryte w Spytkowicach pod koniec roku 2018. Zostały złożone w jednym z budynków dawnej Spółdzielni Rolniczej przy ul. Wadowickiej. Większość z nich znajduje się w 1000 L plastikowych pojemnikach (tzw. mauzerach) oraz w 200 L beczkach. Pojemniki te ustawione są na paletach w hali magazynowej, a niektóre stoją także przed nią [1–4].

Oszacowano, że w Spytkowicach znajduje się około 2 tys. ton odpadów niebezpiecznych, przy czym większość z nich to odpady chemiczne. W pojemnikach i beczkach znalazły się substancje pochodzące z przemysłu chemicznego, petrochemicznego, farbiarskiego, lakierniczego itp. [2, 3]. Jak podkreślił Krzysztof Jan Klęczar, wojewoda małopolski, chemikalia stanowią poważne niebezpieczeństwo dla zdrowia i życia mieszkańców gminy Spytkowice, a także mogą negatywnie wpłynąć na całe środowisko [3].

Jest to związane nie tylko ze znaczącymi ilościami chemikaliów, ale także ze sposobem ich składowania, który nie jest zgodny z wymogami. Plastikowe pojemniki nie są przeznaczone do przewozu i magazynowania odpadów niebezpiecznych, podobnie jak nie mogą służyć do tego hale magazynowe czy otwarta przestrzeń przed nimi z nieutwardzonym gruntem. Niebezpieczeństwo zwiększają także skład chemiczny odpadów i zawartość substancji łatwopalnych [3].

Przez wiele lat istniało realne zagrożenie pożaru – zwłaszcza latem – a także przewrócenia beczek, wycieku substancji toksycznych i skażenia gruntu. Konieczna była interwencja strażaków, aby temu zapobiec [4].

W jaki sposób niebezpieczne chemikalia trafiły do Spytkowic?

Za składowanie groźnych chemikaliów w Spytkowicach odpowiada grupa przestępcza, która zajmowała się podobnym procederem również w innych częściach kraju. Składała się m.in. z właścicieli firm transportowych. Cały proceder polegał na wynajmowaniu hal magazynowych w różnych regionach Polski, a następnie przywożeniu do nich różnorodnych odpadów – w tym również toksycznych chemikaliów. Gdy cała sprawa się wydała, firma nagle zniknęła ze Spytkowic [1].

Akt oskarżenia dla przestępców

Sprawa nielegalnego składowiska odpadów niebezpiecznych w Spytkowicach była prowadzona od momentu odkrycia chemikaliów na terenie gminy. Już w 2019 r. prokuratura w Katowicach zaczęła zatrzymania osób podejrzanych o udział w przestępstwie, jakim było przewożenie i magazynowanie odpadów niebezpiecznych na różnych działkach w całej Polsce. W styczniu 2021 r. zarzuty postawiono aż 30 osobom, a sam akt oskarżenia liczył ponad 660 stron, co pokazuje rozmiar popełnionego przestępstwa. Od tej pory prowadzone jest postępowanie sądowe w celu ukarania winnych [4].

Starania gminy przyniosły skutek

Niezależnie od postępowania karnego, gmina Spytkowice starała się o uzyskanie pomocy w usunięciu nielegalnego składowiska odpadów z jej terenu. Po kilku latach starań wsparcie takie zostało przyznane, co było możliwe dzięki nowym przepisom i programom wsparcia opracowanym przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska.

Pierwsze informacje o sukcesie pojawiły się już w kwietniu 2024 r. Na stronie Małopolskiego Urzędu Wojewódzkiego w Krakowie ukazała się wówczas informacja, że gminie Spytkowice z rezerwy celowej budżetu państwa przyznano dofinansowanie w wysokości 24,75 mln zł. Kwota ta stanowiła 99% przewidywanych kosztów wywiezienia i utylizacji 2 tys. ton chemikaliów. Sama gmina miała dołożyć ze swojego budżetu 250 tys. zł (czyli 1% kosztów). Umowa potwierdzająca przyznanie samorządowi dofinansowania została podpisana 8 kwietnia 2025 r.  w Urzędzie Gminy Spytkowice przez wojewodę małopolskiego Krzysztofa Jana Klęczara oraz przez wójta gminy Spytkowice Krzysztofa Byrskiego [3].

Po otrzymaniu gwarancji dofinansowania Krzysztof Byrski ogłosił przetarg na wywóz i unieszkodliwienie chemikaliów ze Spytkowic. Przez jakiś czas nie było chętnych, ale ostatecznie swoją ofertę przedstawiło konsorcjum firm Raf-Ekologia i Solveco. Ostateczny koszt wywiezienia i utylizacji odpadów został oceniony na blisko 12 mln zł [4].

17 czerwca 2025 r. sprawa wywozu i unieszkodliwienia chemikaliów została ostatecznie przesądzona. Stosowną umowę podpisali wójt gminy Spytkowice Krzysztof Byrski oraz skarbnik gminy Spytkowice Alina Antosz, a jako wykonawcę inwestycji zatwierdzono firmę Raf-Ekologia z Jedlicza, działającą jako lider konsorcjum [1, 5].

Na czym polegać będzie inwestycja?

Inwestycja współfinansowana przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska została dokładnie opisana już w pierwszej umowie podpisanej w kwietniu 2025 r. Znalazły się w niej szczegółowe zapisy, które dotyczyły [2, 3]:

• przekazania wszystkich chemikaliów z działki przy ul. Wadowickiej do profesjonalnego podmiotu, legitymującego się odpowiednimi i ważnymi pozwoleniami na wywóz i utylizację odpadów niebezpiecznych;
• szczególnych warunkówtransportu w tym:
  • zastosowania przez beneficjenta – gminę Spytkowice – numerowanych plomb z hologramem do oznaczenia pojemników z odpadami (przed ich przekazaniem do transportu);
  • zastosowania przez podmiot odpowiedzialny za wywiezienie odpadów niebezpiecznych plomb elektronicznych z systemem GPS względem każdego transportu;
  • zapewnienia przez realizatora inwestycji dostępu do systemu śledzenia transportu;
• ostatecznego przetworzenia odpadów niebezpiecznych, rozumianego jako proces odzysku lub unieszkodliwienia.

Realizacja inwestycji została już zainicjowana. W poniedziałek 23 czerwca 2025 r. rozpoczął się proces likwidacji składowiska odpadów niebezpiecznych. Z nieruchomości przy ul. Wadowickiej wyjechały pierwsze zaplombowane ciężarówki, oznakowane zgodnie z obowiązującymi procedurami i zapisami z umowy [4]. Samorząd zapowiedział, że mieszkańcy będą regularnie informowani o postępach prac [1]. Termin zakończenia wszystkich działań w gminie Spytkowice wyznaczono na połowę grudnia 2025 r. [2, 3].

Jak podkreślił Krzysztof Jan Klęczar: „Substancje te stanowią poważne zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi oraz środowiska. Likwidacja nielegalnego składowiska jest podyktowana interesem publicznym” [2, 3]. Wójt wyraził także nadzieję, że cała operacja przebiegnie sprawnie, bez zakłóceń i z zachowaniem absolutnego bezpieczeństwa dla ludzi i środowiska [4].

Ministerstwo Klimatu i Środowiska służy pomocą gminom

Na koniec warto przypomnieć, że ogromne dofinansowanie dla gminy Spytkowice było możliwe dzięki nowelizacja ustawy o odpadach, która weszła w życie 1 stycznia 2025 r. Zgodnie z tą ważną nowelizacją gminy, starostwa powiatowe i regionalne dyrekcje ochrony środowiska uzyskały możliwość ubiegania się o dofinansowanie na usuwanie nielegalnych odpadów składowanych na ich terenach. Dofinansowanie to mogło sięgnąć nawet 99% całkowitych kosztów odbioru i utylizacji odpadów – podobnie jak miało to miejsce w przypadku Spytkowic. Program wsparcia dla gmin, powiatów i lokalnych instytucji ochrony środowiska został przewidziany na lata 2025–2027 [3].

Na terenie województwa małopolskiego do programu zgłoszono aż 10 lokalizacji (chęć skorzystania ze wsparcia zgłosiły: UGiM Miechów, RDOŚ Kraków, UM Chełmek, UMiG Niepołomice, UMiG Olkusz, Starostwo Powiatowe w Olkuszu, UG Racławice, UG Szczurowa), jednak nie wszystkie z nich mogły uzyskać wsparcie. Ze względu na ogromne zapotrzebowanie ze strony lokalnych podmiotów, minister klimatu i środowiska Paulina Hennig-Kloska zapowiedziała, że wystąpi do ministra finansów o możliwość zabezpieczenia w budżecie państwa większych środków na kolejne działania wspierające samorządy [3].

Bibliografia

1. Mamnewsa.pl. Rusza likwidacja nielegalnego składowiska odpadów niebezpiecznych [Internet]. 2025 [dostęp: 13.07.2025]. Dostępny w: https://www.mamnewsa.pl/gospodarka/rusza-likwidacja-nielegalnego-skladowiska-odpadow-niebezpiecznych
2. Telewizja Polska S.A. Spytkowice zlikwidują nielegalne składowisko. Ponad 24 mln zł rządowego wsparcia [Internet]. 2025 [dostęp: 13.07.2025]. Dostępny w: https://krakow.tvp.pl/86059366/spytkowice-zlikwiduja-nielegalne-skladowisko-odpadow-2475-mln-zl-z-budzetu-panstwa
3. ‌Małopolski Urząd Wojewódzki w Krakowie. Prawie 24,8 mln zł dla gminy Spytkowice na usuwanie nielegalnych odpadów [Internet]. 2025 [dostęp: 13.07.2025]. Dostępny w: https://www.malopolska.uw.gov.pl/PressArticlePage.aspx?id=17147
4. ‌WadowiceOnline.pl. Rozpoczęła się wywózka szkodliwych odpadów ze Spytkowic [Internet]. 2025 [dostęp: 13.07.2025]. Dostępny w: https://wadowiceonline.pl/biznes/30596-rozpoczela-sie-wywozka-szkodliwych-odpadow-ze-spytkowic
5. ‌Gmina Spytkowice. Usuwamy nielegalne składowisko odpadów – umowa podpisana! [Internet]. 2025 [dostęp: 13.07.2025]. Dostępny w: https://www.spytkowice.net.pl/gmina/wydarzenia/podpisanie-umowy-likwidacja-odpadow/