Wsparcie rządu dla Sosnowca: miliony na usunięcie odpadów niebezpiecznych

W całej Polsce przez długie lata istniały i nadal istnieją nielegalne składowiska odpadów, które często znajdują się w pobliżu osiedli mieszkalnych czy infrastruktury krytycznej. Stanowią poważne zagrożenie zarówno dla zdrowia i życia ludzi, jak również niebezpieczeństwo dla całego środowiska. Państwo podjęło jednak kroki w celu ich usunięcia, a jedno z pierwszych dofinansowań zostało przyznane władzom Sosnowca.

Odpady niebezpieczne

Odpady niebezpieczne są definiowane jako wszystkie odpady, które ze względu na pochodzenie, skład chemiczny lub biologiczny, a także z powodu innych swoich właściwości lub okoliczności, w jakich trafiły do środowiska, stanowią zagrożenie dla życia i/lub zdrowia ludzi lub innych organizmów żywych i przyrody nieożywionej. Niestety w wyniku nielegalnego składowania odpadów materiały niebezpieczne są często umieszczane w miejscach do tego nieprzeznaczonych, bez żadnych zabezpieczeń. W wyniku takiego działania znajdujące się w nich substancje mogą łatwo przedostawać się do środowiska, np.:

• materiały pylące są rozwiewane przez wiatr;
• w efekcie oddziaływania wody (deszczu, śniegu) mogą przedostawać się do gleby i wód powierzchniowych lub podziemnych;
• ich składniki mogą ulegać bioakumulacji w organizmach żywych w łańcuchu pokarmowym.

Odpady niebezpieczne mogą mieć przy tym różnorodne pochodzenie. Często są odpadami poprzemysłowymi, zawierającymi m.in.: niebezpieczne substancje organiczne, pozostałości rozpuszczalników czy też zużyte oleje. Jednak do kategorii odpadów niebezpiecznych należą też inne śmieci, w tym elektrośmieci, odpady rolne (np. przeterminowane nawozy), odpady medyczne (zakaźne lub niezakaźne) i inne. Każdy rodzaj odpadów niebezpiecznych powinien być oznakowany, magazynowany, transportowany i utylizowany zgodnie z ustanowionymi przez polskie prawo zasadami. Niestety, nie zawsze się tak dzieje.

Dzikie wysypiska śmieci w Polsce

Problem dzikich wysypisk w Polsce obejmuje wszystkie województwa. Dane Głównego Urzędu Statystycznego wskazują, że w 2022 r. w całym kraju znajdowało się ponad 2000 dzikich wysypisk śmieci, tj. miejsc, w których składowane były odpady, mimo że miejsca te nie zostały przeznaczonego tego celu. W 2022 r. całkowita powierzchnia dzikich wysypisk śmieci wynosiła 2 110 074 m²[1]. Dane te jasno pokazują, jak ogromny jest problem nielegalnego składowania odpadów w całym kraju.

Kto jest odpowiedzialny za usuwanie dzikich wysypisk śmieci? Od 2019 r. odpowiedzialność za usuwanie nielegalnych składowisk odpadów i za walkę z mafiami śmieciowymi spadła na samorządy [2].

Odpady niebezpieczne na dzikich wysypiskach śmieci

Inspektorzy ochrony środowiska podczas analiz terenowych wykryli, jakiego rodzaju odpady niebezpieczne znalazły się na dzikich wysypiskach śmieci. Znajdują się tam m.in.: odpady przemysłowe (np. z przemysłu chemicznego, lakierniczego, petrochemicznego) czy motoryzacyjne. Należą do nich przykładowo rozpuszczalniki organiczne, farby, lakiery, oleje odpadowe oraz różnorodne odczynniki chemiczne.

Każdy z tych odpadów po przedostaniu się do środowiska może stanowić poważne zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi, zwierząt i roślin. Zawarte w śmieciach substancje żrące mogą powodować także zniszczenie przyrody nieożywionej czy też stanowią zagrożenie dla materiałów konstrukcyjnych.

Nowelizacje wspierające samorządy

1 stycznia 2025 r. weszła w życie nowelizacja ustawy o odpadach, która pozwala na zwiększenie wsparcia dla samorządów walczących z mafiami śmieciowymi i dzikimi wysypiskami śmieci. Specjalnie w tym celu w rezerwie celowej budżetu państwa zabezpieczono w tym roku 200 mln zł. Zostały one przeznaczone na usuwanie niebezpiecznych składowisk, a do dotacji zakwalifikowano wysypiska na terenie województw: śląskiego, świętokrzyskiego, łódzkiego i małopolskiego [2].

Lokalizacje, które mogą zostać objęte dotacją, wybrano na podstawie informacji przekazanych przez wojewódzkie inspektoraty ochrony środowiska. Stworzyły one listy miejsc nielegalnego składowania odpadów ze szczególnym uwzględnieniem tych lokalizacji, które najbardziej zagrażają życiu i zdrowiu ludzi oraz środowisku. Pod uwagę brane były m.in. odległość od osiedli mieszkaniowych oraz od infrastruktury krytycznej. Istotne były też informacje od samych samorządów dotyczące możliwości wdrożenia programów usuwania nielegalnych składowisk w 2025 r. [2].

Wszystkie kryteria formalne spełniły 23 lokalizacje, z czego niektóre uzyskały wsparcie finansowe. W celu zapewnienia wsparcia pozostałym gminom walczącym z nielegalnym wywozem śmieci na ich tereny konieczne jest zwiększenie środków z budżetu państwa zarezerwowanych na likwidowanie odpadów niebezpiecznych porzuconych na nielegalnych składowiskach śmieci [2].

Sosnowiec walczył o zwiększenie dofinansowania

W lutym 2025 r. na wspólnej konferencji w Sosnowcu Arkadiusz Chęciński (prezydent Sosnowca) i Marek Wójcik (wojewoda śląski) informowali o dofinansowaniu zaoferowanym przez MKiŚ na rzecz usuwania nielegalnych składowisk odpadów. Mówiono wówczas o przyznanych 104 mln zł dotacji dla województwa śląskiego – a konkretniej dla czterech składowisk w tym regionie, włącznie z tym położonym w Sosnowcu przy ul. Ostrogórskiej [2, 3].

Podczas tej konferencji przedstawiciele samorządów sygnalizowali, że otrzymane kwoty są zbyt niskie na przeprowadzenie wszystkich wymaganych prac we wskazanych lokalizacjach. Dzięki interwencji samorządów dotację zwiększono. Sosnowiec otrzymał gwarancję z resortu finansów, że w latach 2025–2026 otrzyma wsparcie w wysokości ponad 72 mln zł na usunięcie nielegalnego składowiska odpadów z rejonu ul. Ostrogórskiej [2, 3].

W całym województwie śląskim kwoty przyznanych dotacji sięgają obecnie ok. 264 ml zł. Zostały rozdzielone pomiędzy cztery samorządy, które mają zrealizować program usuwania dzikich wysypisk śmieci w ciągu dwóch lub trzech lat. Wsparcie oprócz Sosnowca otrzymały  Siemianowice Śląskie, Szczekociny i Mykanów [2].

Spalone odpady w Sosnowcu zostaną usunięte

Dotacja dla Sosnowca została podzielona na dwie części – miasto otrzyma niemal 30 mln zł w 2025 r. i ponad 42 mln zł w 2026 r. Kwoty te zostaną przeznaczone na prace konieczne do usunięcia odpadów zalegających w miejscu, które wcześniej wykorzystywane było przez różne firmy i podmioty. Następnie zaczęto składować tam w sposób nielegalny śmieci, w tym odpady niebezpieczne. Należy przy tym podkreślić, że nie były to odpady miejskie ani komunalne [3].

Na terenie przy ul. Ostrogórskiej doszło również do pożarów – pierwszego w 2020 r., a drugiego w 2022 r. Po strawieniu części śmieci przez ogień na miejscu pozostały dalsze odpady, w tym niektóre częściowo spalone. Oszacowano, że łącznie na nielegalnym wysypisku należy uprzątnąć około 6 ton śmieci. Część z nich złożona jest na pryzmach, na które zgarnięto je po pożarach. Inne znajdują się w budynkach nadających się wyłącznie do rozbiórki i są tam zmagazynowane w różny sposób – w tym w beczkach. Niektóre pozostałości to rozlany szlam [3].

Zróżnicowanie odpadów oraz ich kilkutonowa masa powodują, że całkowite uprzątnięcie śmieci wymaga długoterminowego i logistycznie zaawansowanego projektu. Niezbędne jest także zaangażowanie wyspecjalizowanych służb, które mają odpowiednie uprawnienia, doświadczenie i sprzęt do usuwania odpadów niebezpiecznych. Z tego właśnie względu istotną rolę w realizacji całego programu odgrywa wsparcie finansowe ze strony rządu.

Bibliografia

1. Główny Urząd Statystyczny.  Stan i ochrona środowiska – Odpady komunalne – Dzikie wysypiska – GUS – Bank Danych Lokalnych [Internet]. [dostęp: 21.06.2025]. Dostępny w: https://bdl.stat.gov.pl/bdl/dane/podgrup/tablica
2. Stooq. Śląskie – Sosnowiec z 72 mln zł od rządu na usunięcie niebezpiecznych odpadów. [Internet]. 2025 [dostęp: 21.06.2025]. Dostępny w: https://stooq.com/n/?f=1681159&c=1&p=4+22
3. Sosnowiec łączy – Oficjalny serwis internetowy Sosnowca. 72 miliony na likwidację wysypiska z niebezpiecznymi odpadami [Internet]. 2025 [dostęp: 21.06.2025]. Dostępny w: https://www.sosnowiec.pl/2025/04/aktualnosci/72-miliony-na-likwidacje-wysypiska-z-niebezpiecznymi-odpadami/.